شما تنها کسی نیستید که در فیزیک ضعف دارد و اگر الان این مطلب منتا را می‌خوانید و به دنبال روش مطالعه فیزیک برای موفقیت در امتحان و کنکور هستید، قدم اصلی برای شروع را برداشته‌اید.
فیزیک جزو درس‌های سخت است که شامل موضوعات، فرمول‌ها، اصطلاحات و نمادهای متفاوتی می‌شود. اگر با این درس ارتباط برقرار نمی‌کنید و مطالعه آن برای‌تان دشوار است، نگران نباشید! شما تنها نیستید! اگر روش مطالعه فیزیک برای امتحان و کنکور را به خوبی یاد بگیرید، می‌توانید در امتحان این درس نمره بالا و در کنکور درصد خوبی کسب کنید. خبر خوب این است که با تمرین و به کارگیری روش‌هایی که منتا در ادامه توضیح می‌دهد، می‌توانید دانش و نمره خوبی در درس فیزیک کسب کنید. فقط کافی است مطالعه خود را بیشتر کنید و روی مهارت حل مسئله خود کار کنید.
آنچه در روش مطالعه فیزیک می‌خوانید:
- مطالعه دوباره مفاهیم اصلی و پایه
- مطالعه موثر کتاب و جزوه
- روش حل مسائل فیزیک
- تبدیل نقاط ضعف به نقطه قوت
مطالعه دوباره مفاهیم اصلی و پایه
۱. مهم‌ترین ثابت‌های فیزیکی را حفظ کنید
در فیزیک، ثابت فیزیکی کمیتی است که همواره یک عدد ثابت است. برای مثال نیروز گرانش در همه جای زمین یکسان است. ثابت‌های فیزیکی مختلف در خیلی از فرمول‌های فیزیک استفاده می‌شوند؛ چراکه نشان می‌دهند دنیای طبیعی چطور کار می‌کند. بهترین راه این است که این موارد را حذف کنید، چون در زمان امتحان به کمکتان می‌آید. مثلا سرعت نور، ثابت پلانک، نیروی گرانش زمین و…
۲. همه نمادهای فیزیکی مهم را بلد باشید
در فیزیک برای نمایش کمیت‌های مختلف از نماد استفاده می‌شود. بسیاری از این نمادها در معادله‌ها و فرمول‌های فیزیکی استفاده می‌شوند. بنابراین اگر تسلط کافی روی آن‌ها نداشته باشید، مسئله‌ها را اشتباه حل می‌کنید. فهرستی از مهم‌ترین نمادهای فیزیکی که در هر فصل یاد می‌گیرید، تهیه کنید و به صورت دوره‌ای آن‌ها را مرور کنید تا محاسبات را سریع‌تر انجام بدهید.
بعضی از نمادها بیشتر تکرار می‌شوند و به راحتی در ذهن می‌مانند؛ مثلا نماد حجم (V)، مساحت (A)، جابه‌جایی (d)، زمان (t)، شتاب گرانش (g).
به حروف بزرگ و کوچک در نمادها دقت کنید، چون به موارد متفاوتی اشاره می‌کنند. مثلا V علامت حجم است، اما v (حرف کوچک) برای نشان دادن سرعت به کار می‌رود.
۳. فرمول‌ها و تساوی‌های فیزیکی را یاد بگیرید
حل مسائل فیزیک به کمک معادله‌ها و فرمول‌ها انجام می‌شود. این فرمول‌ها مشخص می‌کنند که نیروهای فیزیکی در دنیای واقعی چگونه عمل می‌کنند. در کلاس فیزیک خیلی از فرمول‌های اصلی بارها استفاده می‌شوند. پس بهتر است از همان ابتدا آن‌ها را حفظ کنید. بعضی از فرمول‌های اصلی و مهم شامل موارد زیر است:
- سرعت: مسافت تقسیم بر زمان (v=s/t)
- شتاب: تغییرات سرعت در زمان (a=dv/dt)
- و…
۴. کارکرد درست هر فرمول یا معادله را یاد بگیرید
یادگیری و فرایند مطالعه فیزیک فقط با حفظ کردن فرمول‌ها و جایگذاری اعداد در فرمول انجام نمی‌شود. باید بدانید که چطور از این فرمول‌ها برای حل مسئله‌ها استفاده کنید. زمان مطالعه فیزیک برای امتحان و کنکور روی نحوه استفاده از هر فرمول در مسائل هر فصل زمان بگذارید و تمرکز کنید. مثال‌هایی از مواردی که از هر فرمول استفاده می‌کنید را یادداشت کنید و بدانید هر فرمول برای حل کدام سوال‌ها کاربرد دارد.
می‌توانید بخشی از یادداشت ها و خلاصه‌برداری‌های خود را به فرمول‌ها اختصاص بدهید. فرمول‌ها و اینکه هر نماد نشانه چیست و چه زمانی باید از این فرمول استفاده کنید، اطلاعاتی هستند که برای هر فرمول باید بنویسید. با این روش یک راهنمای سریع و خلاصه برای مرور فرمول‌ها درست می‌کنید.
البته گاهی در امتحان‌های کلاسی، معلم‌ها فرمول‌ها را به شما می‌دهند یا اجازه می دهند آن‌ها را همراه‌تان داشته باشید. به این دلیل که می‌دانند فرمول‌ها بدون اینکه بدانید کجا کاربرد دارند، قابل استفاده نیستند. پس یاد بگیرید کارکرد هر کدام چیست.
مطالعه موثر کتاب و جزوه
۱. زمان مناسبی پیش از امتحان یا کنکور، مطالعه را آغاز کنید
این قانون برای همه درس‌ها صادق است؛ به خصوص در مورد فیزیک. این درس به درک عمیق درباره نحوه استفاده از فرمول‌ها، مفاهیم و همچنین مهارت حل مسئله نیاز دارد؛ بنابراین نمی‌توانید شب امتحان به صورت فشرده درس بخوانید و یاد بگیرید. همزمان که تاریخ امتحان مشخص و اعلام می‌شود، برنامه مطالعاتی خود را تنظیم کنید. حداقل یک هفته قبل از امتحان برای درس خواندن برنامه ریزی کنید و هر شب بخشی از سرفصل‌های امتحانی را بخوانید. به این ترتیب مطالب در ذهنتان حک می‌شود و حسابی آماده امتحان می‌شوید.
موثرترین روش مطالعه فیزیک برای امتحان این است که بعد از پایان هر جلسه از کلاس، یک ساعت برای خواندن و تمرین مطالبی که تدریس شده وقت بگذارید. این باعث می‌شود بهتر و عمیق‌تر یاد بگیرید و برای امتحان و پرسش‌های کلاسی آماده باشید.
۲. همه تکالیف درسی را انجام بدهید
برنامه کلاسی را دنبال کنید و طبق آن، سرفصل‌هایی که دبیر درس داده را بخوانید. قبل از هر جلسه تکلیف‌ها و تمرین‌ها را انجام بدهید. زمانی که دبیر برای جلسه بعدی کلاس نمونه سوال مشخص می‌کند، همه مسئله‌ها را حل کنید و یک بار آن‌ها را چک کنید تا مطمئن شوید که آن‌ها را اشتباه حل نکرده باشید. این باعث می‌شود از کلاس عقب نمانید.
مطالب حفظ کردنی و خواندنی فیزیک نسبتا فشرده است؛ بنابراین قبل از امتحان برای آن‌ها هم زمان کافی در نظر بگیرید تا بتوانید آهسته و با دقت مطالعه کنید. ممکن است خواندن چند صفحه فیزیک، در ابتدا دو سه ساعت وقت بگیرد؛ اما عجله نکنید و ناامید نشوید.
اگر مسئله‌ای را درست متوجه نشدید حتما از معلم سوال کنید تا یاد بگیرید روش صحیح حل آن مسئله چیست.
۳. فهرستی از اصطلاحات و نمادهایی که با آن‌ها آشنا نیستید، تهیه کنید
زمانی که تمرین‌های کلاسی را حل می‌کنید، حتما با اصطلاحات و مفاهیم زیادی رو‌به‌رو می‌شوید که با آن‌ها آشنا نیستید. در یک دفترچه تیتر موضوعات یا نام اصطلاحات را یادداشت کنید تا بعدا بتوانید درباره آن‌ها مطالعه کنید. با خواندن موضوعات این لیست می‌توانید برای امتحان آماده‌تر باشید.
اگر برای اصطلاحی یا مفهومی، فرمول مشخصی وجود دارد حتما به آن توجه ویژه داشته باشید. مثلا در فیزیک نیرو برابر است با حاصل ضرب جرم در شتاب جسم. حتما این فرمول را همراه با تعریف نیرو یادداشت کنید.
به نمادهای جدید هر فصل و مبحث توجه کنید. اگر نتوانید علامت‌ها را تشخیص دهید، سوالات ساده را اشتباه حل می‌کنید.
۴. بعد از مطالعه مطالبی که خواندید، خلاصه برداری کنید
یک روش مطالعه فیزیک برای جمع‌بندی هر بخشی که می‌خوانید این است که تمام محتوایی که خواندید را خلاصه و یادداشت کنید. کتاب و جزوه را ببندید و هر چیزی که خواندید یک بار در ذهنتان خلاصه و مرور کنید، سپس آن‌ها را یادداشت کنید. اگر انجام این کار برای‌تان ساده بود، پس مطالبی که خواندید را درست متوجه شدید. اگر بخش‌هایی را یادتان می‌رود احتمالا باید بیشتر وقت بگذارید تا به تسلط کامل برسید.
اگر گروهی درس می‌خوانید، خلاصه‌ها را به دوستتان توضیح بدهید. یک روش یادگیری مناسب برای فیزیک این است که مطالبی که خواندید به دوستی که هنوز آن‌ها را نخوانده، درس بدهید تا یاد بگیرد. اگر بتوانید به شیوه موثری فرمول یا موضوعی را به همکلاسی‌تان توضیح بدهید می‌توانید بگویید آن را خوب متوجه شدید.
۵. اگر از ریاضیات عقب افتادید، مهارت‌های ریاضی خودتان را بالا ببرید
فیزیک شامل مباحث ریاضی زیادی می‌شود و معمولا دبیرها فرض را بر این می‌گذارند که شما این مفاهیم ریاضی را بلد هستید. اگر در ریاضی مشکل دارید احتمالا با مسائل فیزیک نیز باید بجنگید. در این صورت مباحث ریاضی را مرور کنید و مهارت‌های‌تان را بهتر کنید تا برای حل معادله‌های فیزیک آماده شوید.
روش حل مسائل فیزیک
۱. هر سوال را با دقت بخوانید تا بدانید سوال از شما چه می‌خواهد
قبل از اینکه بخواهید روش حل مسائل فیزیک را پیدا کنید، باید بدانید صورت سوال از شما چه چیزی می‌خواهد؟ کل صورت سوال را با دقت بخوانید. زیر بخش‌های کلیدی خط بکشید و نکات مهم را مشخص کنید. وقتی مطمئن شدید که سوال را درست متوجه شدید، حل مسئله را آغاز کنید.
بعضی اوقات بلند خواندن سوال باعث می‌شود بهتر بتوانید آن را مجسم کنید.
تا زمانی که سوال را کامل نخواندید و متوجه نشدید، سراغ حل سوال نروید؛ حتی اگر مسئله آسان به نظر می‌رسد. ممکن است بخش مهمی را درست متوجه نشوید و اشتباه عجیبی انجام بدهید!
۲. تمام مفاهیمی که در مسئله‌ها به کار رفته را مشخص کنید
فیزیک فصل‌های مختلفی مثل حرکت، ترمودینامیک، نیرو، گرانش و… دارد. هر فصل شامل قوانین و فرمول‌های مختص خودش است. بنابراین تشخیص اینکه هر مسئله‌ای مربوط به کدام فصل می‌شود، قدم بزرگی در حل آن سوال است.
اگر در حل سوالی گیر کردید، سعی کنید به صورت کلی مبحث آن را تشخیص بدهید. این باعث می‌شود تا به ایده‌ای برای حل آن سوال برسید.
مثلا اگر در حل سوالی گیر کردید، اما می‌دانید که این سوال مربوط به ترمودینامیک است، فرمول‌های ترمودینامیک شامل پایستگی جرم و انرژی و انتقال گرما هستند. این باعث می‌شود حداقل سرنخی برای شروع داشته باشید.
۳. فرمول لازم برای حل مسئله را تشخیص بدهید
زمانی که صورت سوال را کامل متوجه شدید، می‌توانید آن را حل کنید. در بیشتر موارد باید از یک فرمول برای حل سوال استفاده کنید. فرمول درست را با تشخیص مبحث مربوط به سوال پیدا کنید و داده‌های صورت سوال را در آن جایگذاری کنید.
ممکن است در برخی سوال‌ها بتوانید از چندین راه حل برای مسئله استفاده کنید. لزوما فقط یک روش صحیح برای حل مسئله وجود ندارد.
۴. برای اینکه مسئله را بهتر درک کنید، نمودار یا تصویر بکشید
بعضی از مسئله‌های فیزیکی را می‌توان به تصویر کشید. تصویر ساده‌ای رسم کنید تا مسئله را بهتر متوجه شوید. این کار باعث می‌شود بدانید صورت سوال از شما چه می‌خواهد و حل کردن آن هم ساده‌تر می‌شود.
مثلا اگر در صورت سوال درباره نیروی وارده به شی در حال حرکت روی تپه از شما سوال پرسیده شده، تصویری که رسم می‌کنید می‌تواند یک سطح شیب‌دار و سنگی در قسمت بالای آن باشد. قسمت‌های مختلف را نام‌گذاری کنید و متغیرهای مختلف را بنویسید تا تصویر مشخصی از صورت سوال داشته باشید.
تبدیل نقطه ضعف به نقطه قوت
۱. آهسته و با تمرکز درس بخوانید
موارد زیادی پیش می‌آید که در حل مسئله‌ها به چالش می‌خورید و دلیل آن این است که خیلی سریع پیش می‌روید. همیشه یادتان باشد قبل از اینکه سراغ حل مسئله بروید، سوال را کامل و دقیق بخوانید. به این ترتیب امکان اشتباه کردن خیلی پایین می‌آید.
اول تمام سوال را بخوانید. بعد تشخیص بدهید که این سوال مربوط به کدام فصل است و برای حل آن باید از چه فرمولی استفاده کنید. در آخر اعداد را در فرمول جایگذاری کنید و جواب را پیدا کنید.
معمولا خط کشیدن زیر بخش‌های مهم سوال به کمکتان می‌آید. این کار باعث می‌شود روی موارد مهم تمرکز کنید و هیچ موردی از چشمتان دور نماند.
اگر در حین امتحان برای پاسخ دادن به سوالی گیر کردید، از آن سوال رد بشوید و سراغ سوال بعدی بروید. به این ترتیب تمام سوالات ساده را که بلد هستید بدون از دست دادن زمان حل می‌کنید و اگر زمانی باقی ماند، سراغ سوال‌های پیچیده‌تر می‌روید. این تکنیک با عنوان ضربدر و منها در کنکور هم به کمک شما می‌آید و باعث می‌شود بیش از حد وقت برای سوالاتی که سخت هستند صرف نکنید.
بعد از حل سوال یک بار بررسی کنید که تمام موارد خواسته شده را پاسخ دادید یا خیر؟
۲. همواره سوالات و مشکلات درسی خود را با دبیر مطرح کنید
تسلط روی درس‌ها و موفقیت در فیزیک بدون شناسایی نقاط ضعف ممکن نیست. سوال پرسیدن از معلم بخشی مهمی از فرآیند مطالعه فیزیک است. بدانید که دبیر همواره آماده کمک به شما است. بنابراین برای اینکه سوالات خود را مطرح کنید یا از او بخواهید مطلبی را مجدد به شما توضیح دهد، تردید نکنید. زمانی که در مورد موضوعی دچار سردرگمی شدید حتما سوال کنید. نگذارید سوال‌ها روی هم تلنبار شوند. اگر سوال‌های‌تان را به موقع نپرسید، معلم باید وقت زیادی صرف کند تا تعداد زیادی سوال را پاسخ بدهد. چند سوال خوب و دقیق باعث می‌شود خیلی سریع موضوع برای‌تان روشن شود و همگام با کلاس و درس پیش بروید.
زمانی که دبیر چیزی درس می‌دهد و متوجه نمی‌شوید، حتما دستتان را بالا ببرید و سوال کنید تا موضوع را برای‌تان بهتر توضیح بدهد. تا زمانی که سوالاتتان مرتبط و همسو با موضوع باشد، مزاحم کلاس نیستید.
می‌توانید از معلم درخواست کنید بعد از پایان کلاس زمانی به شما اختصاص بدهد تا سوالاتتان را بپرسید.
۳. نمونه سوال‌های قبلی را بررسی کنید تا ایرادهای خود را پیدا کنید
اگر فیزیک جزو درس‌های سخت و نقاط ضعفتان است، احتمالا قبلا هم در تمرین‌های کلاسی و امتحان‌ها نمره‌های پایین گرفتید. پس در روش مطالعه فیزیک خودتان بازنگری کنید. دوباره سراغ تمرین‌ها و سوال‌های امتحانی بروید و سوال‌های اشتباه را مشخص کنید. حالا برای هر سوال زمان بگذارید و مجدد آن‌ها را حل کنید. به این ترتیب سطح درسی‌تان برای آینده و امتحان‌های بعدی بهتر می‌شود.
همیشه این را در ذهن داشته باشید که روش رسیدن به پاسخ درست اهمیت زیادی دارد؛ نه اینکه صرفا به پاسخ درست برسید. این باعث می‌شود تا روش حل مسئله را یاد بگیرید و این مهارت را به دست بیاورید.
شاید سبکی از سوال‌ها باشد که همیشه آن‌ها را اشتباه حل می‌کنید. این سوال‌ها را یادداشت کنید و بعد مبحث مربوط به آن‌ها را بخوانید تا درست از عهده این سبک سوال‌ها بر بیایید.
اگر با وجود همه این‌ها نتوانستید سوالی را حل کنید، حتما از معلم بخواهید روش حل آن را به شما توضیح بدهد. توضیح دهید که چرا سوال‌های خاصی را نمی‌توانید حل کنید یا اشتباه حل می‌کنید و نشان بدهید که می‌خواهید از پس حل این سوال‌ها در آینده بر بیایید.
۴. با همکلاسی‌های‌تان گروه درسی و مطالعه ایجاد کنید
یادگیری گروهی دارایی ارزشمندی است. یک گروه درسی بسازید و با دوستانتان تمرین حل کنید. به این ترتیب می‌توانید در مورد درس و روش حل مسائل فیزیک گفتگو کنید. به این ترتیب کمتر احساس تنهایی می‌کنید و یاد می‌گیرید که بقیه دانش‌آموزها چطور سوال حل می‌کنند یا روش مطالعه فیزیک برای آن‌ها چگونه است.
۵. از دستیار آموزشی هوشمند منتا کمک بگیرید
چه چیزی بهتر از اینکه تمام روند تبدیل نقاط ضعف به نقاط قوت را بتوانید مرحله به مرحله پیش بروید و بدانید در هر مبحثی باید روی چه موضوعی کار کنید تا وضعیت درسی‌تان بهتر شود. دستیار آموزشی هوشمند منتا طبق عملکرد شما در هر آزمون، تکالیف و تمرین‌های موجود در بسته کامل دانش‌آموزی منتا، کارنامه و گزارش صادر می‌کند و با مشاهده عملکردی که داشتید، می‌توانید نتیجه بهتری بگیرید و قدم بعدی‌تان را برنامه‌ریزی‌شده و دقیق بردارید تا در کمترین زمان به بهترین نتیجه برسید.
منتا در این مطلب ۴ روش کلی برای خواندن فیزیک برای اینکه بتوانید مفهوم درس را خوب درک کنید و نتیجه خوبی بگیرید، مطرح کرد. به نظر شما این روش‌ها تا چه اندازه کاربردی هستند؟ روش مطالعه فیزیک شما چقدر مشابه یا متفاوت از موارد بالا است؟
