انگیزه تحصیلی مانند سوخت جت همان چیزی است که دانش‌آموزان و دانشجویان برای ادامه مسیر تحصیل‌شان به آن نیاز دارند. از بین رفتن این عامل می‌تواند نتایج متفاوتی را بر روحیات و آینده محصلین اعمال کند. به همین علت بسیار مهم است تا والدین، معلمین و مشاورین در این باره اطلاعات کافی داشته باشند. مطالعه درباره روحیات دانش‌آموزان و دانشجویان قطعه گم شده پازل بسیاری از سیستم‌های آموزشی است. اما اگر فرصت جست و جوهای مکرر بررسی و سنجش مطالب را ندارید، هیچ نگران نباشید! منتا اینجا در کنار شماست تا نتایج تحقیقات روز دنیا را در اختیارتان بگذارد. پس در ادامه با ما همراه باشید.
چه دانش‌آموز باشید چه معلم، حتما بارها با مشکل بی انگیزگی در بسیاری از مسائل روبرو شده‌اید. راه‌حل شما برای برون رفت از چنین شرایطی چه بوده است؟ آیا موفقیت شدید؟ حقیقت این است که بی انگیزگی در نهایت به ترک کار و تحصیل منجر می‌شود و به همین دلیل است که باید به دنبال راه‌حل‌هایی کاربردی برای رفع این مشکل باشیم. اما چرا بی انگیزه می‌شویم؟ بررسی عوامل این مشکل اولین قدم برای حل آن است. بی انگیزگی تحصیلی موضوع بحث امروز ماست و امید داریم با بررسی و ارائه راه‌حل‌های کاربردی، دانش‌آموزان و دانشجویان را از گزند این اتفاق دور نگه داریم.
چرا انگیزه تحصیلی فرزندم از بین رفته است؟
انگیزه تحصیلی چیزی نیست که به سادگی به دست بیاید، اما آسان‌تر از آنچه که فکرش را می‌کنید از دست می‌رود! زیرساخت‌های بسیاری در سیستم مدرسه و آموزش و همچنین خانواده نیاز است تا این اتفاق نیافتد. اصلی‌ترین عامل از بین رفتن انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان کمرنگ شدن اهمیت هدف و هدف‌گذاری است. هدف را می‌توان بزرگترین محرکه انسان برای حرکت دانست. انسان‌هایی که هدف دارند و آن را هوشمندانه انتخاب کرده‌اند با جدیت خاصی برای موفقیت تلاش می‌کنند و کمتر پیش می‌آید که در میانه راه دچار بی انگیزگی شوند. اما چطور باید هدف‌گذاری کنیم؟ این بخش از مقاله حتی اگر دانش‌اموز هم نباشید به دردتان می‌خورد، پس با دقت آن را دنبال کنید!
اشتباهات خانواده که انگیزه تحصیلی را از بین می‌برد:
1- سرزنش کردن فرزند
2- مقایسه فرزندتان را با هم سن و سالانش
3- توقعات بیش از حد توانایی او
4- فراهم نکردن خواسته‌های فرزند برای داشتن شرایطی مناسب جهت مطالعه
5- اختلافات احتمالی در خانواده‌ها
6- اختلاف میان فرزند و والدین که موجب لجبازی اون می‌شود.
7- وابستگی بیش از حد فرزند به خانواده در امور شخصی و تحصیلی
8- تغییر ناگهانی سطح اقتصادی و فرهنگی خانواده که موجب رخ دادن نوعی شوک درروحیات فرزند شود.
اصول هدف‌گذاری صحیح
هدف‌گذاری و اصول آن یکی از مباحثی است که جای خالی آن در سیستم آموزشی ما به شدت حس می‌شود. عوامل بسیاری باید دست به دست هم بدهند تا کی هدف به درستی و بر اساس توانایی‌های فرد شکل بگیرد. یکی از بهترین افرادی که می‌توان در این‌باره زندگی و صحبت‌هایش را مورد بررسی قرار داد، برایان تریسی است. برایان تریسی یک مدیر کسب و کار مشهور است که کتاب‌های خودیاری بسیاری تالیف کرده است. وی با وجود شکست‌هایی که متحمل شده، هرگز از تلاش برای رسیدن به هدف خود دست نکشیده، اما چطور به این باور رسیده است؟ در ادامه شما را با 11 گام اصلی هدف‌گذاری از زبان برایان تریسی آشنا می‌کنیم:
اصول هدف‌گذاری صحیح از زبان ((برایان تریسی))
1- در اولین قدم باید مشخص کنید که در بخش از زندگی خود می‌خواهید به چه چیزی برسید؟ در این بخش می‌توانید ایده‌آل گرایانه عمل کنید.
2- فراموش نکنید که باید اهدافتان را بنویسید و آن‌ها را جایی قرار دهید که همواره جلوی چشمتان باشند.
3- برای دستیابی به اهدافتان بازه زمانی یا ددلاین تعریف کنید. این کار باعث نظم و پیگیری در عملکردتان می‌شود.
4- موانعی که در رسیدن به هدف سرراهتان قرار دارند را شناسایی کنید. فراموش نکنید که 80 درصد از موانع درون خودتان هستند و وجود خارجی ندارند، پس از خودتان شروع کنید.
5- برای رسیدن به هدفتان به چه دانش، اطلاعات و مهارتی نیاز دارید؟ آن‌ها را شناسایی کنید.
6- به دنبال افرادی باشید که برای رسیدن به هدفتان به شما کمک خواهند کرد.
7- حالا که اهدافتان را نوشتید، یک لیست هم از کارهایی که باید برای رسیدن به آن‌ها انجام دهید تهیه کنید.
8- کارهایی که در این لیست نوشتید را مرتب کنید و اولویت‌ها را مشخص کنید.
9- بر اساس لیست کارهایی که باید برای رسیدن به هدفتان انجام دهید برنامه ریزی کنید. مشخص کنید که در هر بازه زمانی باید چه کاری انجام دهید و برای انجام آن به چه ابزراها و مهارت‌هایی نیاز دارید؟
10- مهم‌ترین کاری که در هر روز باید انجام دهید را مشخص کنید. چرا این کار مهم است؟ به این دلیل که شما با انجام مهم‌ترین کار که معمولا سخت‌ترین هم هست، خودتان را به خوبی برای ادامه روز آماده می‌کنید و بقیه کارها را با نظم بهتری پیش می‌برید.
11- منظم باشید! عادت کنید که نظم شخصی داشته باشد و هر کاری را در زمان مورد نظر انجام داده و در بازه تعیین شده تمام کنید.
12- مهم‌ترین ترین قدم برای تزریق انگیزه، تصور مداوم هدف است. اینکه مدام هدفتان را تصور کنید شما را ثبت قدم می‌کند و باعث تلاش مضاعف می‌شود.
چطور با هدف‌گذاری صحیح انگیزه تحصیلی ایجاد کنیم؟
حالا که با روش‌های هدف‌گذاری صحیح آشنا شدید، زمان آن است که این موضوع را در قالب ایجاد انگیزه تحصیلی مورد بررسی قرار دهیم. به هیچ عنوان نمی‌توان اهمیت برنامه‌ریزی صحیح را در بالا بردن انگیزه و پیشرفت دانش‌آموزان نادیده گرفت. پس در ابتدا باید یک برنامه اصولی و هدفمند برای دانش‌آموزان تهیه شود. نوشتن برنامه، زمان بندی برای هر مورد و بررسی دقیق آن در پایان روز نیز باید توسط مشاور انجام شود. در ادامه باید بررسی کنید که فرزندتان برای رسیدن به موارد داخل لیست برنامه خود به چه مواردی نیاز دارد؟ مهم‌ترین وظیفه والدین این است که شرایط را برای بهبود عملکرد فرزندشان مهیا کنند.
عوامل مهم برای بهبود انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان
در کنار عامل مهم هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی، عوامل دیگری نیز وجود دارند که باید تاثیر آن‌ها را بر روی بهبود عملکرد و انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان بررسی کنیم. برای این کار ابتدا باید بدانیم چه مواردی باید در دانش‌اموز تقویت شوند تا بتواند بهترین خود را به نمایش بگذارد؟ و اینکه چه چیزهایی ضعف عمده دانش‌آموزان است؟
قدم اول: نقش هدف در بهبود عملکرد دانش‌آموزان
همانطور که پیش‌تر گفتیم، هدف و هدف‌گذاری صحیح عضوی جدانشدنی در زمینه ایجاد انگیزه تحصیلی برای دانش‌آموزان است. هدف نتیجهای است که یک فرد برای رسیدن به آن تلاش می‌کند. تجربه نشان داده که هرقدر هدف دارای درجه سختی متوسط باشد و دستیابی به آن در آینده نزدیک میسر باشد، افراد بیشتر به دنبال کردن و رسیدن به آن تلاش می‌کنند. اولین قدم برای بهبود عملکرد دانش‌آموز است که اگر در انتخاب هدفش مشکل دارد، او را در این زمینه راهنمایی کنیم.
الگوسازی صحیح یکی از راه‌های مفید در این زمینه است، خصوصا اگر دانش‌آموز در سنین پایین باشد؛ زیرا در این سن دچار بحران هویتی می‌شود و نشان دادن الگوهای موفق جهانی می‌تواند کمک شایانی برای رفع این بحران باشد. والدین در کمک به دانش‌آموزان برای انتخاب یک هدف صحیح و بالا رفتن انگیزه تحصیلی بسیار موثر هستند. با داشتن روابطی صمیمانه و فراهم کردن یک فضای مناسب تحصیل می‌توانید به فرزند خود کمک کنید.
قدم دوم: ایجاد علاقه
هیچ روشی در سیستم آموزشی و تشویق دانش‌آموزان به مطالعه به نتیجه نمی‌رسد، اگر نتوانیم در آن‌ها علاقه ایجاد کنیم. اما چه عواملی موجب ایجاد بی انگیزگی و بی علاقگی دانش‌آموزان به مدرسه و تحصیل می‌شود؟ در ادامه تعدادی از این موارد را بررسی می‌کنیم:
عوامل بی علاقگی دانش‌آموزان به مدرسه
1- سخت‌گیری‌های بیش از اندازه پدر و مادر
2- رفتار نادرست معلمان
3- تنبیه‌هات نادرست
4- نبود یک مشاور دلسوز در کنار دانش‌آموز
5- در نظر نگرفتن تفریح و زمان استراحت منطقی در ساعات حضور در مدرسه
6- مزاحمت‌ها و شوخی‌های نادرست دانش‌آموزان با یکدیگر در محیط مدرسه
7- عدم توجه به سطح هوشی دانش‌آموز و یکسان سازی تمام دانش‌آموزان در مدرسه
و…
قدم سوم: اصلاح تصورات دانش‌آموزان نسبت به خودشان
خودپنداری یک عامل مهم در روان انسان است که هم می‌تواند محرک باشد و هم بازدارنده. اینکه ما چه تصوری نسب به خودمان و توانایی‌هایمان داریم تاثیر عمده‌ای در عملکرد ما برای رسیدن به اهدافمان دارد. اما این موضوع چطور موجب بی انگیزگی تحصیلی می‌شود؟
تصور کنید فرزند شما در رشته ریاضی تحصیل می‌کند. زمانی که اون این رشته را برای تحصیل در مدرسه انتخاب کرده تصوراتی نسبت به هوش ریاضی ومنطق خود داشته و بر اساس این تصورات، سوابق تحصیلی و علاقه خود تصمیم به تحصیل در این رشته گرفته است. در ابتدای کار همه چیز خوب پیش می‌رود، اما به مرور وی با مقایسه خود با سایر دانش آموزان و که از اون بالاتر هستند دچار نوعی خودپنداری منفی می‌شود. همین موضوع به مرور بر روی عملکرد او تاثیر می‌گذارد و در نهایت بی انگیزگی تحصیلی و بی علاقگی به مدرسه می‌شود.
راه‌حل مقابله با این مشکل چیست؟ اولین نکته‌ای که باید در این مورد مورد نظر داشته باشیم، باور توانایی‌هایمان است. هر چقدر به توانایی‌های خود ایمان داشته باشیم، می‌توانیم بهتر عمل کنیم و در فعالیت‌های متنوع شرکت کنیم. خودکارآمدی عاملی است که در ذهن ما ایجا می‌شود و سپس در عمل نتیجه خود را نشان می‌دهد. مهم‌ترین وظیفه‌ای که در این مورد بر دوش خانواده و مسئولین مدرسه قرار دارد، تقویت همین خودکارآمدی در دانش‌آموز است. تا زمانی که ما به محکم شدن این باور در ذهن فرزند خود کمک نکنیم، حتی اگر شکل هم بگیرد به مرور با شنیدن جملات دلسرد کننده محو می‌شود و عملا از بین می‌رود.
سخن پایانی
در این مقاله از مجله منتا سعی کردیم بر روی عوامل بی انگیزگی تحصیلی و بی علاقگی دانش آموزان متمرکز شویم و راه‌حل‌های کاربردی برای مقابله با آن ارائه کنیم. بسیاری از ما بدون آنکه بدانیم با صحبت‌هایمان تاثیرات منفی زیادی بر روح و روان فرزندانمان می‌گذاریم. بعضی از این تاثیرات به قدری مخرب هستند که تاثیراتشان تا سال‌ها در زندگی فرد حس می‌شود. در نهایت هدف ما در این مقاله نشان دادن اهمیت هدف‌گذاری و در ادامه هدف‌گذاری صحیح، برنامه‌ریزی، ایجاد علاقه و خودکارآمدی در دانش‌آموزان برای مقابله با بی‌انگیزگی بوده و امیدواریم با مطالعه آن شما نیز قدمی در راه کمک به فرزندان‌تان بردارید.
این مطالب را نیز مطالعه کنید:
آمادگی کنکور با عبور از 3 دوره حیاتی!
5 راه کلیدی برای کاهش استرس شب کنکور
ثبت نام کنکور سراسری ۱۴۰۱ کی انجام می شود؟
